มารู้จักปลากันหน่อยม่ะ มา..ม่ะ

แฮ่ ๆ ก็ได้แนะนำปลาหลายชนิด ให้ความรู้เกี่ยวกับปลาไปก็มาก

แต่ยังไม่ได้บอกเลยว่า ปลาคืออะไร อะไรคือปลา

ดังนั้น วันนี้ เราจะทำความรู้จักสัตว์ที่เราเรียกกันว่า ปลา กันนะฮะ


ปลา เป็นสัตว์มีกระดูกสันหลังกลุ่มหนึ่งที่อาศัยอยู่ในน้ำ เรียกได้ว่าเป็น " สัตว์น้ำ " ที่มนุษย์รู้จักกันดีที่สุดก็ว่าได้ ลักษณะทางชีววิทยาของปลาแตกต่างจากสัตว์น้ำกลุ่มอื่น ๆ ที่เด่นชัดก็ได้แก่


ซากฟอสซิลของปลาโบราณ




1) หายใจโดยใช้เหงือกกรองออกซิเจนที่ละลายในน้ำโดยการอมน้ำไว้ในปาก

2) มีระยางค์เป็นครีบ มีทั้งครีบคู่ ได้แก่ ครีบอก ครีบท้อง และอีกหลาย ๆ ครีบ ปลาบางชนิดไม่มีครีบเลยก็มี เช่น ปลาไหล หรือบางชนิดก็มีครีบบางส่วนหายไปเช่น ปลาปักเป้า

ปักเป้ากล่อง





3) ผิวหนังมีเมือกหุ้ม และส่วนใหญ่มีเกล็ดปกคลุม ปลาบางกลุ่ม เช่น ปลากด ปลาดุก ไม่มีเกล็ด ส่วนปลาไหลนาหรือปลาไหลทะเลนั้นมีเกล็ดเล็กละเอียดฝังอยู่ใต้ผิวหนัง จึงไม่สังเกตเห็นได้ด้วยตาเปล่า

4) มีหัวใจเพียง 2 ห้อง และรับเฉพาะเลือดที่ใช้แล้ว [เลือดดำ] ผ่านไปฟอกยังเหงือก

ปลาเป็นสัตว์ที่ได้ถือกำเนิดในโลกมาตั้งแต่ก่อนยุคออร์โดวิเชี่ยน หรือ 500 ล้านปีก่อน เชื่อกันว่าวิวัฒนาการมาจากสัตว์ที่มีกระดูกสันหลังเป็นกระดูกอ่อน เรียกว่า แอมฟิออกซัส และกลายมาเป็นปลาปากกลมที่ไม่มีขากรรไกร หลังจากนั้นจึงเป็นปลาโบราณที่มีเกล็ดแข็งหรือเกราะหนาหุ้มตัว ว่ายอยู่ในทะเล และเริ่มมีปลากระดูกอ่อนจำพวก ฉลาม กระเบน ถือกำเนิดในยุคดีโวเนี่ยน หรือ 360 ล้านปีก่อน

ปลาซีลาแคนท์ฟอสซิลที่ยังมีชีวิต



ปลามีรูปร่างที่แตกต่างหลากหลายตั้งแต่แบนข้าง ซึ่งเป็นรูปทรงที่พบเห็นได้ทั่วไป หรือแบนราบ ทรงกลม ทรงกระบอก หรือมีส่วนท้ายที่เรียวไปถึงโคนครีบหาง ส่วนหัวของปลามักมีขนาดใหญ่และไม่มีคอ ปลาจึงต้องหันซ้ายหันขวาไปพร้อมกับลำตัว ปลาบางชนิดมีตาอยู่ด้านเดียวกับหัว เช่น ปลาตาเดียว หรือปลาลิ้นหมา


ปลาลิ้นหมา



ปลามีทั้งปากกว้างและปากเล็ก มีทั้งฟันคมและไม่มีฟันเลย เช่น ปลาตะเพียน ปลากระบอก ในปลากินเนื้อมักมีปากกว้าง และมีฟันแหลมคม เช่น ชะโด ปลาช่อน ปลาฉลาม เป็นต้น

ปลาเสือ (ไทเกอร์ ฟิช) ปลาที่เห็นฟันได้ชัดเจนมากชนิดหนึ่ง



ปลาบางชนิดก็มีปากยาวยื่นเป็นคีมคีบเช่น ปลากระทุงเหว ปลาเข็ม ตำแหน่งปากของปลาเป็นการบ่งบอกถึงพฤติกรรมการหาอาหารได้เป็นอย่างดี ปลาที่อยู่บริเวณผิวน้ำมักจะมีปากที่เฉียงลง เช่น ปลาตะพัด ปลาเสือพ่นน้ำ

การงับเหยื่อของปลาตะพัด



แต่ปลาที่หากินบริเวณหน้าดินหรือชอบแทะเล็มจะมีปากอยู่ด้านล่าง เช่น ปลาซัคเกอร์ ปลากา ปลาหมู ปลากระเบน



เกบ็ดปลามีหลายประเภท ขึ้นอยู่กับกลุ่มหรือชนิดของมัน ฉลามและกระเบนมีเกล็ดเป็นตุ่มหรือสันคมอันเล็ก ๆ ขนาดต่างกัน สากคล้ายกระดาษทราย เกล็ดแบบนี้เราเรียกว่า พลาคอยด์ (Placoid scale) ซึ่งไม่เจริญเติบโตไปตามตัวปลา

ในปลากระดูกแข็งที่มีเกล็ดที่เป็นแผ่นค่อนข้างกลม และมีการเจริญเติบโตตามขนาดตัวปลา เกล็ดแบบนี้จะเรียงซ้อนกันแบบกระเบื้องมุงหลังคาบนผิวหนัง มีขนาดแต่งออกไปตามชนิดของปลา มีลักษณะ 2 แบบ คือ

ไซคลอยด์ (Cycloid scale) มีขอบที่บางเรียบ พบในปลาตะเพียน ปลากราย



และ ทีนอยด์ (Ctenoid scale) มีขอบเป็นซี่หรือหยัก เมื่อลูบบนผิวทวนขึ้นมาด้านหน้าจะรู้สึกว่า สาก พบในกลุ่มปลาหมอ ปลากะพง



ปลาหลายชนิดมีเกล็ดที่ดัดแปลงไปเป็นลักษณะแปลก ๆ เช่น ปลาปักเป้าที่เป็นหนาม ปลาจิ้มฟันจระเข้ ม้าน้ำ ที่เป็นเกราะหุ้มลำตัว

มังกรทะเล ปลาในตระกูลม้าน้ำอีกชนิดหนึ่ง



ประเภทของปลา

ปลาในโลกที่พบแล้วมีกว่า 2 หมื่นชนิด แบ่งเป็นกลุ่มใหญ่ ๆ ได้ 3 กลุ่มดังนี้ คือ

ปลาปากกลม (Agnatha)

เป็นปลาที่ไม่มีขากรรไกร มีปากเป็นท่อใช้ดูดเลืดจากเหยื่อเท่านั้น เช่น ปลาHagfish พบเฉพาะทะเลลึกหรือเขตหนาว และปลา Lamprey มีปากกลมและมีตะขอเล็ก ๆ รอบปาก พบเฉพาะในทะเลหรือน้ำจืดเขตหนาวเท่านั้น ปลาจำพวกนี้มีรูปร่างยาว ทรงกระบอก หางแบนมน ตาเล็ก ไม่มีครีบคู่และเกล็ด ปลากลุ่มนี้เคยพบในเขตน้ำน่านไทยในทะเลลึกกว่า 200 เมตรในฝั่งอันดามันด้วย



ฟันของปลาปากกลม



ปลากระดูกอ่อน (Cartilaginous fish)

เป็นปลาที่มีโครงกระดูกที่ประกอบด้วยเซลล์ของกระดูกอ่อนอย่างเดียว โดยมีหินปูนมาประกอบเป็นบางส่วน ส่วนมากมีเหงือกที่แยกออกเป็น 5 ช่อง มีเกล็ดแบบพลาคอยด์ ตัวผู้มีระยางค์เพศที่ครีบท้องเป็นติ่งยื่นออกมา เรียกว่า แคลสเปอร์ (Clasper) ส่วนมากออกลูกเป็นตัว ขากรรไกรแยกออกจากกะโหลก ได้แก่ ปลาฉลาม ปลาฉลาก กระโทง และกระเบนชนิดต่าง ๆ ซึ่งพบรวมกันประมาณ 800 ชนิดทั่วโลก ส่วนมากพบในทะเล ในน้ำจืดพบแค่ไม่กี่ชนิด

แคลสเปอร์ของกระเบน



และนี่ก็ของฉลาม



กระเบนราหูเจ้าพระยา กระเบนน้ำจืดที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในโลก



และปลากระดูกแข็ง (Bony fish)

มีโครงกระดูกที่ประกอบด้วยเซลล์กระดูกแท้ ๆ เป็นส่วนมาก มีเหงือกรวมกันและเปิดออกเป็นช่องเดียวกัน มีเกล็ดคลุมผิวหนังแบบต่าง ๆ ขากรรไกรติดกับกะโหลก มีรูปร่างแตกต่างกันแล้วแต่ชนิด ได้แก่ ปลาทั่ว ๆ ไปที่พบมากกว่า 12,000 ชนิด ทั่วโลกพบทั้งทะเลและน้ำจืด เช่น ปลากะพง ปลาทู ปลาดุก ปลาปักเป้า ฯลฯ

ส่วนในประเทศไทยของเรานั้น พบปลาน้ำจืดประมาณ 700 ชนิด และปลาทะเลอีกกว่า 2,000 ชนิดฮะ

ปลาปอดออสเตรเลีย ปลาปอดที่หายากที่สุด ปลาโบราณ ฟอสซิลที่ยังมีชีวิตอีกชนิดหนึ่ง